Ενεργητική νομιμοποίηση για παράσταση πολιτικής αγωγής
Έως και 30-06-2019, αν κάποιος δικαιούται χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, κατ' άρ. 914 ΑΚ ή άρ. 932 ΑΚ ΑΠ Ποιν. 601/2017, μπορεί να υποβάλλει την απαίτησή του στο ποινικό δικαστήριο μέχρι να αρχίσει η αποδεικτική διαδικασία, χωρίς έγγραφη προδικασία ΑΠ Ποιν. 427/2009 άρ. 63 εδ. 1 ΚΠοινΔ άρ. δεύτερο ν. 4620/2019 (ΦΕΚ Α 96/11-06-2019) άρ. 68 παρ. 2 ΚΠοινΔ άρ. δεύτερο ν. 4620/2019.
Δικαιούχος της χρηματικής ικανοποίησης αυτής είναι μόνο ο φορέας του δικαιώματος ή εννόμου συμφέροντος που έχει προσβληθεί ΑΠ Ποιν. 427/2009.
Αν κάποιος έχει υποστεί άμεση περιουσιακή ζημία ή άμεση ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη από την αξιόποινη πράξη, για την οποία ασκήθηκε η ποινική δίωξη, έχει δικαίωμα να παραστεί ως πολιτικώς ενάγων στην εκκρεμή ποινική διαδικασία ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ άρ. 63 ΚΠοινΔ άρ. 914 ΑΚ άρ. 932 ΑΚ.
Αν κάποιος βλάπτεται έμμεσα από την αξιόποινη πράξη, για την οποία ασκήθηκε η ποινική δίωξη, δεν έχει δικαίωμα παράστασης ως πολιτικώς ενάγων ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ άρ. 63 ΚΠοινΔ άρ. 914 ΑΚ άρ. 932 ΑΚ.
Η ζημία ή η ηθική βλάβη ή η ψυχική οδύνη είναι άμεση, αν
ο ζημιωθείς έχει προσωπική σχέση με το δικαζόμενο έγκλημα ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ, ή
η ζημία του παριστάμενου πολιτικώς ενάγοντα υπάγεται στο προστατευτικό εύρος του ποινικού νόμου που παραβιάστηκε ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Κριτήριο για την ανεύρεση του κύκλου των προσώπων, τα οποία δικαιούνται να παραστούν ως πολιτικώς ενάγοντες, αποτελεί, κατά πρώτο λόγο, ο προστατευτικός σκοπός της ποινικής διάταξης που παραβιάστηκε ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Συνεπώς, οπωσδήποτε νομιμοποιείται ενεργητικά στην παράσταση πολιτικής αγωγής ο φορέας του εννόμου αγαθού που προσβλήθηκε με την τέλεση της αξιόποινης πράξης ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Λαμβάνεται υπόψη η έννοια του συμφέροντος, όπως ορίζεται από κανόνες δικαίου που τέθηκαν, όχι αποκλειστικά χάριν του γενικού συμφέροντος, αλλά και χάριν ιδιωτικών συμφερόντων και της αξίωσης για την απόλαυσή του ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Προστατεύεται εκείνο το ιδιωτικό συμφέρον, που συνδέεται με τη συγκεκριμένη περίπτωση ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Η ενεργητική νομιμοποίηση του πολιτικώς ενάγοντα κρίνεται σύμφωνα με την κατηγορία, όπως αυτή διατυπώνεται στο παραπεμπτικό βούλευμα ή το κλητήριο θέσπισμα, σε συνδυασμό με το περιεχόμενο της δήλωσης παράστασης πολιτικής αγωγής ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Αν η κατηγορία αναφέρεται σε περισσότερες πράξεις, πρέπει να διευκρινίζεται σε ποιες αναφέρεται η παράσταση πολιτικής αγωγής, αν για κάποια από αυτές δεν επιτρέπεται παράσταση πολιτικής αγωγής, οπότε δεν υπάρχει νομιμοποίηση ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Αν για κάποια από τις περισσότερες πράξεις δεν επιτρέπεται παράσταση πολιτικής αγωγής, και η παράσταση πολιτικής αγωγής γίνει δεκτή, δημιουργείται απόλυτη ακυρότητα ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Στην περίπτωση αυτή, ιδρύεται ο λόγος αναίρεσης από το άρ. 510 παρ. 1 στοιχ. Α ΚΠοινΔ ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ άρ. 510 παρ. 1 στοιχ. Α ΚΠοινΔ.
Η ακυρότητα αυτή δεν καλύπτεται από τη μη προβολή αντιρρήσεων, αν από την ίδια την κατηγορία προκύπτει έλλειψη νομιμοποίησης ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Η ακυρότητα αυτή ερευνάται αυτεπάγγελτα και από τον Άρειο Πάγο ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Δικαίωμα παράστασης πολιτικής αγωγής έχουν και τα νομικά πρόσωπα για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που αφορά την πίστη και το κύρος του νομικού προσώπου έναντι τρίτων, και τούτο γιατί τέτοια βλάβη μπορεί να υποστεί και το νομικό πρόσωπο από τον αντίκτυπο που έχει στην πίστη, το κύρος και τη φήμη του η άδικη πράξη που τελέστηκε σε βάρος αυτού ΑΠ Ποιν. 427/2009.
Η δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής πρέπει να περιέχει συνοπτική έκθεση της υπόθεσης που αυτή αφορά, και των λόγων που στηρίζουν το δικαίωμα της παράστασης, δηλαδή πρέπει να διατυπώνεται στη δήλωση η αξιόποινη πράξη, και η σχέση που συνδέει το υποκείμενο της δήλωσης με το δικαίωμα ή συμφέρον πληττόμενο από την αξιόποινη πράξη ΑΠ 216/2019 σκέψ. II.
Στη δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής πρέπει να διευκρινίζεται αν ο πολιτικώς ενάγων παρίσταται για (υλική) αποζημίωση ή για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, ενώ δεν είναι απαραίτητος ο καθορισμός του σχετικού ποσού ΑΠ 216/2019 σκέψ. II.
Στη δήλωση του εκπροσώπου του νομικού προσώπου, όταν παρίσταται αυτό ως πολιτικώς ενάγον, δεν είναι αναγκαίο να εξειδικεύεται η βλάβη, γιατί αυτή αναφέρεται στον ανωτέρω αντίκτυπο ΑΠ Ποιν. 427/2009.
Το επιτρεπτό της παράστασης του πολιτικώς ενάγοντος κρίνεται από το περιεχόμενο της απαίτησης που περιέχει η δήλωσή του στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο και από το κατηγορητήριο που διαλαμβάνει την άδικη πράξη ΑΠ Ποιν. 427/2009.
Η ουσιαστική βασιμότητα της αξίωσης του πολιτικώς ενάγοντος κρίνεται από την αποδεικτική διαδικασία ΑΠ Ποιν. 427/2009.
Χρόνος και τρόπος δήλωσης της παράστασης πολιτικής αγωγής
Η δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής πρέπει να δηλωθεί πριν την έναρξη της αποδεικτικής διαδικασίας ΑΠ Ποιν. 749/2018.
Αν δεν δηλωθεί παράσταση πολιτικής αγωγής, και η υπόθεση αναβληθεί για κρείσσονες αποδείξεις κατ' άρ. 352 παρ. 3 ΚΠοινΔ, νομίμως δηλώνεται για πρώτη φορά παράσταση πολιτικής αγωγής στη μετ' αναβολή συζήτηση πριν την έναρξη της αποδεικτικής διαδικασίας, γιατί στη μετ' αναβολή δίκη η υπόθεση συζητείται εκ νέου καθ' ολοκληρία ΑΠ Ποιν. 749/2018 ΑΠ Ποιν. 1096/2015 ΑΠ Ποιν. 423/2008.
Αν δηλωθεί παράσταση πολιτικής αγωγής, και η δίκη αναβληθεί για κρείσσονες αποδείξεις, και η παράσταση πολιτικής αγωγής δεν δηλωθεί και πάλι στη μετ' αναβολή συζήτηση, θεωρείται ότι δεν υπάρχει δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής ΑΠ Ποιν. 749/2018 ΑΠ Ποιν. 1096/2015 ΑΠ Ποιν. 423/2008.
Περιεχόμενο της δήλωσης παράστασης πολιτικής αγωγής
Η δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής πρέπει, επί ποινή απαραδέκτου, να περιλαμβάνει συνοπτική έκθεση της υπόθεσης για την οποία δηλώνεται η παράσταση πολιτικής αγωγής, και τους λόγους στους οποίους στηρίζεται το δικαίωμα της παράστασης, δηλαδή αν πρόκειται για υλική ζημία ή χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ΑΠ Ποιν. 601/2017 άρ. 84 ΚΠοινΔ.
Για το νομότυπο της παράστασης πολιτικής αγωγής δεν είναι αναγκαίο να διαλαμβάνεται ο ιδιαίτερος τρόπος πρόκλησης της ηθικής βλάβης, που είναι άμεσο αποτέλεσμα των περιγραφομένων γεγονότων που αποδίδονται στον κατηγορούμενο ΑΠ Ποιν. 427/2009.
Αν ο πολιτικώς ενάγων δεν διαφοροποιεί το ποσό που αιτείται για τις ειδικότερες επί μέρους πράξεις που τέλεσε ο κατηγορούμενος σε βάρος του, δεν προκύπτει αμφιβολία για το ότι το χρηματικό ποσό αιτείται για όλες αυτές τις αξιόποινες πράξεις ΑΠ Ποιν. 601/2017.
Απόλυτη ακυρότητα λόγω παράνομης παράστασης του πολιτικώς ενάγοντος
Αν ο πολιτικώς ενάγων παρέστη παράνομα στη διαδικασία του ακροατηρίου, επέρχεται απόλυτη ακυρότητα ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ άρ. 171 περ. 2 ΚΠοινΔ.
Η παράσταση του πολιτικώς ενάγοντος είναι παράνομη, μόνο αν
υπάρχει έλλειψη ως προς την ενεργητική νομιμοποίηση του πολιτικώς ενάγοντα ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ άρ. 63 ΚΠοινΔ άρ. 171 περ. 2 ΚΠοινΔ, ή
υπάρχει έλλειψη ως προς την παθητική νομιμοποίηση ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ της πολιτικής αγωγής άρ. 64 ΚΠοινΔ άρ. 171 περ. 2 ΚΠοινΔ, ή
δεν τηρήθηκε η διαδικασία ως προς τον χρόνο άσκησης της πολιτικής αγωγής ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ άρ. 68 ΚΠοινΔ άρ. 171 περ. 2 ΚΠοινΔ, ή
δεν τηρήθηκε η διαδικασία ως προς τον τρόπο άσκησης της πολιτικής αγωγής ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ άρ. 68 ΚΠοινΔ άρ. 171 περ. 2 ΚΠοινΔ.
Άλλες πλημμέλειες ή ελλείψεις, που αφορούν την παράσταση ή την εκπροσώπηση του πολιτικώς ενάγοντα, δεν ασκούν επιρροή στη νομιμότητα της παράστασης της πολιτικής αγωγής ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Και αυτό, γιατί αυτές οι άλλες πλημμέλειες ή ελλείψεις θίγουν απλώς το συμφέρον του δικαιούχου, και όχι του κατηγορουμένου, και δεν πλήττουν τη δημόσια τάξη ΑΠ Ποιν. 550/2021 σκέψ. III.3στ.
Παραγραφή αξίωσης και παράσταση πολιτικής αγωγής
Απόλυτη ακυρότητα δεν δημιουργείται, αν η ασκούμενη αξίωση για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης από αδίκημα έχει υποπέσει σε παραγραφή, εκτός αν ο κατηγορούμενος πρότεινε τη σχετική ένσταση ΑΠ Ποιν. 908/2018.
Αν η ασκούμενη αξίωση για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης από το αδίκημα έχει υποπέσει στην πενταετή παραγραφή του άρ. 937 ΑΚ, επέρχεται απόλυτη ακυρότητα λόγω μη τήρησης της διαδικασίας σχετικά με τον τρόπο και τον χρόνο άσκησης της δήλωσης παράστασης πολιτικής αγωγής ΑΠ Ποιν. 601/2017 άρ. 937 ΑΚ.
Περισσότερα για την παραγραφή απαίτησης από αδικοπραξία που αποτελεί και ποινικά κολάσιμη πράξη.
Μη επέλευση απόλυτης ακυρότητας από την παράσταση πολιτικής αγωγής
Αν η πλημμέλεια περί την πολιτική αγωγή αφορά απλώς το συμφέρον του δικαιούχου, και όχι του κατηγορούμενου, δεν επέρχεται απόλυτη ακυρότητα ΑΠ Ποιν. 1780/2009 σκέψ. I.
Αν η πλημμέλεια περί την πολιτική αγωγή δεν πλήττει τη δημόσια τάξη, δεν επέρχεται απόλυτη ακυρότητα ΑΠ Ποιν. 1780/2009 σκέψ. I.
Δεν ασκεί καμία επιρροή οποιαδήποτε έλλειψη ή πλημμέλεια της δήλωσης παράστασης της πολιτικής αγωγής στην προδικασία, όπως στην περίπτωση μη διορισμού αντικλήτου στην έδρα του δικαστηρίου, σε περίπτωση της μη μονίμου διαμονής του δηλούντος σ' αυτή, η οποία συνεπάγεται το απαράδεκτο αυτής κατ' άρ. 84 ΚΠοινΔ, διότι από την έλλειψη αυτή δεν αποκτάται η ιδιότητα του πολιτικώς ενάγοντος από εκείνον που την υπέβαλε, αφού κατά το άρ. 83 παρ. 2 ΚΠοινΔ η παράλειψη του νομιμοποιουμένου να δηλώσει παράσταση πολιτικής αγωγής στο στάδιο της προδικασίας είτε με την έγκληση, είτε με άλλο έγγραφο, δεν επηρεάζει το δικαίωμά του να εγείρει πολιτική αγωγή ενώπιον του ποινικού δικαστηρίου κατ' άρ. 68 ΚΠοινΔ ΑΠ Ποιν. 908/2018.
Αν ο παραστάς ως εκπρόσωπος ή αντιπρόσωπος άλλου δεν είχε την αναγκαία εξουσία εκπροσώπησης ή αντιπροσώπευσης, δεν δημιουργείται απόλυτη ακυρότητα ΑΠ Ποιν. 427/2009 άρ. 171 παρ. 2 ΚΠοινΔ άρ. 63 ΚΠοινΔ άρ. 68 παρ. 2 ΚΠοινΔ.
Αν ο δικαιούμενος προς παράσταση πολιτικής αγωγής δεν συνοδεύει τη δήλωσή του με αποδεικτικό καταβολής του οικείου παραβόλου, δεν δημιουργείται από τον λόγο αυτό ακυρότητα ως προς τη δήλωση παράστασης της πολιτικής αγωγής ΑΠ Ποιν. 1780/2009 σκέψ. I.
Το αποδεικτικό καταβολής του οικείου παραβόλου δύναται να καταβληθεί είτε κατά την προδικασία είτε κατά την κύρια διαδικασία ΑΠ Ποιν. 1780/2009 σκέψ. I άρ. 63 παρ. 2 εδ. 2 ΚΠοινΔ.
Δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο
Αν η δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής επαναλαμβάνεται στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο, δεν είναι αναγκαίο να περιέχει και όλα τα στοιχεία της δήλωσης στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο, γιατί κρίνεται στο πλαίσιο που διατυπώθηκε στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο και κατά το μέτρο που έγινε δεκτή από αυτό ΑΠ Ποιν. 427/2009.
Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, επιλαμβανόμενο της ουσιαστικής έρευνας της υπόθεσης, εξετάζει και το προσβαλλόμενο κεφάλαιο της απόφασης που αφορά τις πολιτικές απαιτήσεις του πολιτικώς ενάγοντος, στις οποίες περιλαμβάνεται και η χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που επιδικάσθηκε πρωτοδίκως, ακόμη και αν απουσιάζει ο πολιτικώς ενάγων, ή αν εμφανίζεται ενώπιον του Εφετείου υπό την ιδιότητα του μάρτυρα, χωρίς να παραιτείται με σχετική δήλωσή του της πολιτικής αγωγής, και χωρίς να επαναλαμβάνει τη δήλωση περί παραστάσεώς του ως πολιτικώς ενάγοντος την οποία διατύπωσε ενώπιον του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου ΑΠ Ποιν. 749/2018.
Στην περίπτωση αυτή, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, ερευνώντας το κεφάλαιο της πολιτικής αγωγής, αποφαίνεται για τη βασιμότητά του, χωρίς να δικαιούται μόνο να αυξήσει το ποσό που επιδικάστηκε πρωτόδικα ΑΠ Ποιν. 749/2018.